🐊 Ses Olayları Ile Ilgili Örnek Cümleler

zKTSYez. Ses Olayları Yazım Kuralları konumuzda kpss Türkçe’de sıkça yapılan yazım hataları, kısaltma, ikileme,tarih, sayılar, yön adları, unvan, lakap ve meslek adlarının yazımında dikkat edilmesi gereken noktaları inceleyeceğiz. Önceki konumuzda Yazım Kurallarını incelemiştik. Sıradaki konumuz ise Ses Olayları Yazım Kuralları Olayları Yazım Kurallarıa Ünsüz yumuşaması özel isimler dışında yazıya → yanlış Kitabı→ doğruİpeğ’i → yanlış İpek’i → doğrub Sert ünsüzlerin benzeşmesi yazıya yanlış araçta→ doğru1925’de → yanlış 1925’te → doğruc Türkçede “b” sessiz harfinden önce gelen “n” ünsüzü “m” harfine yanlış çarşamba→ doğrud Ünlü düşmesi olduğunda bu yazıda yanlış burnun→ doğrusabır et→ yanlış sabret→ doğrue “yor” eki yoksa yapılan daralma yazım yanlışı → yanlış yaşayan→ doğruf Söyleyişte bazı kelimelerde yer değiştirme olabilir. Fakat buna yazımda yer → yanlış yalnız→ doğrukiprik→ yanlış kirpik→ doğruKesme İşaretinin KullanımıÖzel isimlere gelen çekim eklerinin ayrımında → doğru Türkün → yanlışİstanbul’a → doğru İstanbul’lu → yanlışÖzel bir isme yapım eki gelirse bu ekten sonra hangi ek gelirse gelsin kesme işareti kullanılmadan → yanlış İzmirliler → doğruKurum, kuruluş, dönem, dönem, çağ, devir adlarına getirilen ekler kesme işareti ile Eğitim Bakanlığı’na → yanlış Milli Eğitim Bakanlığına→ doğru Lale Devri’nde → yanlışLale Devrinde → doğruSayıların YazımıSayılar yazı olarak yazıldığında ayrı olarak beş, elli dokuz, otuz dört, seksen sekiz gibi….2’şer → yanlış ikişer → doğru1425 → yanlış doğruTarihlerin YazımıGün ve ay adları sayı ile yazılacaksa büyük Mayıs → doğruHaftaya salı → doğru2013 Nisan ayı → doğruİkilemelerin Yazımıİkilemeler ayrı yazılır ve ikileme arasına hiçbir noktalama işareti dürüstyan yanael eleYön Adlarının YazımıYön isimleri özel isim öncesi büyük, özel isim sonrası küçük harfle yazılır. Ara yönlerde aynı kurala Afrika,Ülkenin batısındaGüneş, dünya ve ay isimleri terim olarak veriliyorsa büyük, mecaz veya günlük dil ile veriliyorsa küçük kısaltması dışındaki büyük harfli kısaltmalarda harflerin arasına nokta → yanlış TBMM’ye → doğruMEB’nin → yanlış MEB’ in → doğruUnvan, Lakap, Meslek Adlarının YazımıÖzel bir isimle kullanıldıklarında büyük harfle başlar. Saygı bildiren sözcüklerde aynı Hanım Uzun Hasan Doktor Murat BeyNasreddin Hoca Nene Hatun Sarı SelimYer Adlarının YazımıKıta, bölge, ülke, il, ilçe, köy, mahalle, sokak, cadde isimleri daima büyük harfle Avrupa, İstanbul, Ankara, Türkiye, İnönü Caddesi, Karanfil Sokak, Kızılay, Şişli, Ödemiş, Akdeniz Bölgesi …Kpss genel yetenek Türkçe dersi Ses Olayları Yazım Kuralları konusunu işledik. Bir sonraki genel yetenek türkçe dersimizde Noktalama İşaretleri konusunu inceleyeceğiz. ÜNSÜZ DEĞİŞİKLİĞİ Türkçe sözcüklerde “b” dudakünsüzünden önce “n” ünsüzü kullanılmaz.“b” ünsüzü “n” yi “m” ye UYARIÖzel adlarda ve bileşik isimlerdebu kural uygulanmaz. İstanbul,binbaşı,onbaşı… ÜNLÜ DARALMASI aDüz – geniş a,eile biten fiillerin sonuna“-yor” eki getirildiğinde bu ünlülerdarlaşarak ı,i,u,ü bTek heceli “de ve ye-”fiilleri bazı ekleri aldıklarında e düz-geniş ünlüleri darlaşarak ı,i,u,ü DÜŞMESİ Bu olaya hece düşmesi de şekilde görülür. -İkinci hecelerin ortasında dar ünlü bulunan organ ve akrabalık adlarından sonra ünlü ile başlayan bir ek gelirse ikinci hecedeki dar ünlü -İkinci heceleri “v/y+dar ünlü ı,i,u,ü+r” olan fiil köklerinden sonra sesli ile başlayan ek geldiğinde ikinci hecelerdeki dar ünlü düşer. Devir-im……..devrim -Türkçe olmayan sözcükler, ünlü ile başlayan bir ek alınca ikinci hecelerindeki dar ünlüler -Türkçe olmayan sözcüklerle bileşik fiil kurulurken iisimdeki ünlü ol-….kaybol-, hapis ol-….hapsol- -Bazı isimler “isimden fiil yapım eki “alırken son hecesindeki ünlü ….sızla ,oyun-a…..oyna -Kimi sıfatlardan fiil türetilirken son hecesindeki ünlü –ar……sarar -Rast ,ast,üst..sözcükleri ile kurulan bileşik sözcüklerde “t” sesi TÜREMESİ -”-cık/cik” eki dört kelime üzerinde ünlü türemesine neden cik -”Gülücük ve öpücük” kelimelerinde ünlü türemesi kelimelerde ş ünsüzü düşmüştür. Gülücük…..gülüş-cük-m,p,r,sile yapılan pekiştirmede araya a,e ünlü türemesi sessiz TÜREMESİ -”n” ünsüzünün “-de,-den” hal eklerindenönce kullanıldığı durumlarda fiillerle kurulan bileşik fiillerde ……red-etmekaffetmek ……af-etmek -İsim soylu sözcük ünlü ile başlayan ek alınca ses ikizleşmesi pekiştirilen sözcüklerde m,p,r,sünsüzleri ….mas-mavi -Ünlü ile biten sözcük ünlü ile başlayan ek aldığında araya y,ş,s,nkaynaştırma harfini alırlar,kaynaştırma harfleri de Sözcük sonlarındaki ünsüzlerin ,kendilerinden sonra gelen sözcüklerinbaşlarındaki ünlülere bağlanmasına ulama denir. Yeşil pencereden bir gül at bana .Bakkaldan üç ekmek aldım. UYARI-Noktalama işareti ulamayı yün yastığım ,elimde ıhlamurum… Ses Olayları slayt 1 İNDİRRRRRRRRRRRRRRRR Ses Olayları slayt 2 İNDİRRRRRRRRRRRRRRRR Ses Olayları slayt 3 İNDİRRRRRRRRRRRRRRRR Ses Olayları slayt 4 İNDİRRRRRRRRRRRRRRRR Ses Olayları slayt 5 İNDİRRRRRRRRRRRRRRRR SES OLAYLARI a. Ünsüz BenzeşmesiSertleşmesi – Ünsüz Uyumu Sonunda f,s,t,k,ç,ş, h,p ünsüzleri bulunan kelimeler “c,d,g” yle başlayan bir ek aldığı zaman ekin başındaki yumuşak ünsüzler sertleşerek “ç,t,k” olur. sınıf-da değil sınıfta Türk- ce → Türkçe at-gı değil atkı çiçek- ci değil çiçekçi 1905’te, * Ünsüz benzeşmesi yabancı dillerden dilimize giren bazı yabancı sözcükler ile birleşik sözcüklerde aranmaz. İstikbâl, mahdut, makbul, işgal, meşgul ile akbaba, kurtdereli, üçgen, Akdeniz, kırkbayır vb. b. Sert Ünsüzlerin Yumuşaması Ünsüz Değişimi Sözcük sonlarındaki sert ünsüzler ç, k, p, t sesli harfle başlayan bir ek aldıklarında yumuşarlar ç – c ; k – ğ ; p – b ; t – d olur. Bu kurala sert ünsüzlerin yumuşaması denir. ağaç – ağacı ekmek – ekmeği söğüt – söğüde kitap – kitaba vb. * Tek heceli sözcükler ile yabancı dillerden dilimize giren bazı sözcükler bu kurala uymaz. iç- içi ; ok- oku; kırk- kırkı; kata - kata; yat - yatı vb. gayret - gayreti; ehemmiyet- ehemmiyeti vb. hukuk - hukuku ; millet- milleti vb. c. Ünlü türemesi * -cık / -cik eki alan bazı kelimelerde araya bir ünlünün girdiği görülür Bir-cik→biricik, az-cık→azıcık, genç-cik → gencecik, dar-cık→daracık… * Pekiştirilmiş bazı kelimelerde de ünlü türemesi olabilir Yalnız → yapayalnız, çevre → çepeçevre, gündüz → güpegündüz, düz → düpedüz, çıplak →çırılçıplak d. Ünsüz türemesi *Bazı birleşik fiillerin oluşumunda ünsüz türemesi görülür Af etmek – affetmek his etmek – hissetmek *Bazı sözcüklere ünlüyle başlayan bir ek getirildiğinde sözcüklerde aynı türeme ortaya çıkar. Örnek af-ı = affı had-i = haddi hak-ı=hakkı *Ünlüyle biten sözcüklere, ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde, Türkçe sözcüklerde iki ünlü yan yana gelemeyeceği için bu ünlülerin arasına “y,ş,s,n” ünsüzlerinden uygun olan biri gelir. Bu ünsüz türemesine kaynaştırma da denir. Örnek oku-y-an okuyan baba-s-ı babası yedi-ş-er yedişer elma-n-ın elmanın e. Ünlü Düşmesi * İki heceli olan kimi sözcükler ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında ikinci hecelerinde bulunan ünlüyü düşürürler. Omuz - um = omzum oğul - u = oğlu * Baz birleşik fiillerin oluşumunda ünlü düşmesi olur Kahır olmak =Kahrolmak Sabır etmek= Sabretmek * Bazı sözcükler yapım eki alırken ünlü düşmesi olur İleri – le – mek =ilerlemek koku – la – mak=koklamak f. Ünsüz Düşmesi * -cek ,-cak küçültme eki alan bazı kelimelerde olur Küçük-cük=küçücük minik-cik=minicik * Bazı sözcükler yapım eki alırken ünsüz düşmesi olur Yüksek-l-mek=yükselmek Alçak-l-mak=alçalmak g. Ünlü Daralması * Fiillerin sonlarında bulunan geniş ünlüler a, e “-yor” ekinin darlaştırıcı özelliğinden dolayı daralarak, ı, i, u, ü dar ünlülerine dönüşür. Buna ünlü daralması denir. bekl-e-yor > bekl-i-yor kalm-a-yor > kalm-ı-yor özl-e-yor > özl-ü-yor soll-a-yor > soll-u-yor *Tek heceli olan “de- ,ye-“ fiillerinde de darlaşma görülmektedir De-y-en=diyen ye-yor=yiyor De-y-erek=diyerek ye-y-en=yiyen Türkçenin başlıca ses özellikleri şunlardır 1. Türkçe sözcükler büyük ve küçük ünlü uyumuna uyar. Ancak bu kurala uymayan çok az sayıda sözcük ve ekler vardır. 2. Türkçe sözcüklerde ilk heceden sonra ikinci üçüncü hecelerde o, ö ünlüsü bulunmaz. Bulunan sözcükler Türkçe değildir. Atom, horoz, radyo vb. 3. Türkçede uzun ünlü yoktur, âlim, nâzım, âşık gibi sözcükler Türkçe değildir. 4. İki ünlü yan yana gelmez. İki ünlü yan yana geliyorsa araya bir kaynaştırma sesi harfi girer. Oku-y-an, bağla-n-acak, masa-s-ı vb. İki ünlü yan yana bulunan saat, şair, şiir, fiil, muayene, reis, maalesef vb. Türkçe değildir. 5. Türkçe sözcüklerde f, h, j sesi yoktur. Mahkeme, tüfek, jilet, jandarma, ajanda, vb. Ancak tabiat taklidi seslerden oluşan sözcükler bu kuralın dışındadır. Fısıldamak, of, vb. 6. Türkçede c, ğ, l, m, n, r, v, z sesleri sözcüğün başında bulunmaz. Yani bu seslerle başlayan sözcükler Türkçe değildir. Cami, lâle, marul, nane, raf, vazife, zerdali vb. 7. Sözcük sonunda b, d, c, g sesleri bulunmaz. Kitab, derd, ilac, vb. Bu seslerle biten sözcükler kitap, dert, ilaç biçi- minde söylenir. 8. Sözcüğün başında iki ünsüz yan yana bulunmaz. Bulunanlar Türkçe değildir. Plan, kredi, tren. 9. Sözcüğün sonunda üç ünsüz ses yan yana bulunmaz. Bulunanlar Türkçe değildir. Sfenks, kontr 10. Sözcük kökünde aynı cinsten iki ünsüz yan yana bulunmaz. Millet, hürriyet, tasavvur, hassas vb. Türkçe değildir. Bu yazımızda Türkçemizde gerçekleşen ses olaylarının neler olduğunu kısaca ele alacağız. İşte ses olayları iunlardır; Ünlü Türemesi; Bazı sözcüklerin ek alırken sözcük ile ek arasında bir ünlü meydana gelmesiyle oluşan olaya denir. Ünlü Düşmesi; Türkçe’de iki heceli ve ikinci hecesinde dar ünlü bulunan sözcüklere ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde sözcüğün ikinci hecesindeki ünlü düşmesi olayıdır. Ünlü Daralması; Türkçe’de “a, e” düz – geniş ünlüleriyle biten sözcüklere şimdiki zaman eki “-yor” getirildiğinde, sözcüğün sonundaki düz – geniş ünlülerin daralması olayıdır. Ünsüz Benzeşmesi; Sert ünsüzlerle biten sözcüklerden sonra “c, d, g” yumuşak ünsüzleriyle başlayan bir ek geldiğinde, ekin başındaki yumuşak ünsüzlerin sertleşmesi olayıdır. Ünsüz Yumuşaması; Türkçe’de “p, ç, t, k” sert ünsüzleriyle biten sözcüklerin sonuna ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde sözcüğün sonundaki sert ünsüzlerin yumuşaması olayıdır. Ünsüz Düşmesi; “k” ünsüzüyle sonlanan sözcükler, ek aldığında sözcüğün sonundaki ünsüzün düşmesi olayıdır. Ulama; Ünsüzle biten bir sözcüğün ünlü ile başlayan bir sözcüğe eklenmesi olayıdır. Sözcüklerin sonlarında bulunan geniş ünlüler a, e özellikle “-yor” ekinin darlaştırıcı özelliğinden dolayı daralarak, ı, i, u, ü dar ünlülerine dönüşür. Buna ünlü daralması denir. bekl-e-yor > bekl-i-yor kalm-a-yor > kalm-ı-yor özl-e-yor > özl-ü-yor soll-a-yor > soll-u-yor Yukarıdaki örneklerde bu daralma görülmektedir. “-yor” ekin den başka bir ekin ya da sesin darlaştırma özelliği yoktur. Ancak tek heceli olan “de- , ye-” fiilleri, kendinden sonra gelen “y” sesinden dolayı darlaşabilir. ÖRN de – yor > di – yor de – yerek > di – yerek de – yen > di – yen – Ancak bazen darlaşma olmayabilir. ÖRN de – y – ince > de – y – ince – Son sesi a veya e olan fiil kök ve gövdelerine, şimdiki zaman eki getirildiğinde kelime sonundaki sesli daralır. Bunun sebebi “y”nin daraltıcı etkisidir ÖRN söyle-yor>söylüyor, anla-yor>anlıyor, yaşa-yor>yaşıyor – “de-” ve “ye-” fiil köklerine gelecek zaman, istek kipi, sıfat-fiil ve zarf-fiil eki getirildiğinde veya başka bir ek getirilip de araya -y- kaynaştırma harfi girdiğinde, bu sesler a, e daralarak ı, i, u, ü olur. ÖRN de-yor>diyor, de-e>diye, de-en>diyen, de-e-lim>diyelim, ye-en>yiyen ÖRN ye-ince>yiyince ye-ecek>yiyecek Uyarı 1 Deyince, deyip örneklerindeki e, yazıda korunur. 2 Ne-ye>niye kelimesinde de daralma vardır. – Daralma olumsuzluk ekinin ünlüsü için de geçerlidir. ÖRN kork-ma-yor>korkmuyor,gel-me-yor>gelmiyor… – Çok heceli kelimelerde sadece söyleyişte daralma vardır. ÖRN atlayarak >atlıyarak, başlayan >başlıyan, yaşayacak >yaşıyacak, atlamayalım >atlamıyalım, gelmeyen >gelmiyen, gizleyeli >gizliyeli… » “Ses Bilgisi“ sayfasına dön! Yorum Yap! Yazı Ayrıntıları... Yazdır! Bu Yazıyı Paylaşın!

ses olayları ile ilgili örnek cümleler